دایره رنگی

دایره رنگ ایتن یا دایره رنگ دوازده تایی مربوط به تئوری رنگ یوهانس ایتن می باشد که با بررسی و مطالعه آن می توان به درک درستی از مبانی رنگ رسید. یوهانس ایتن از آموزگاران بزرگ رنگ شناس می باشد.

ایتن معتقد بود که هر نقاشی برای استاد شدن باید هر رنگ را در ترکیبات بی نهایت با سایر رنگ ها، بهتر ببیند و بهتر احساس کند و تجربه کند.

شناخت دایره رنگ بسیار کارآمد است.

تقسیم بندی دایره رنگی از نگاه ایتن:

الف- رنگ های اصلی :

این گروه رنگ را رنگ های بنیادین و اولیه هم می نامند. در مرکز این دایره یک سه ضلعی قرار دارد که در هر گوشه آن یکی از رنگ های اصلی قرار گرفته است و شامل زرد، آبی و قرمز است. که از ترکیب هیچ رنگی ساخته نمی شوند، از ترکیب این سه رنگ سایر رنگ ها ساخته می شوند.

از لحاظ گرم و سرد بودن، آبی رنگ سرد و قرمز رنگ گرم است. زرد اگر کنار رنگ سرد قرار بگیرد بی رمق می شود و کنار رنگ گرم افروخته می شود. با این توضیح پی به نسبی بودن تاثیر رنگ ها می بریم و در واقع رنگ ها در کنار هم و در ترکیب با هم بهتر شناخته می شوند.

ب- رنگ های فرعی یا ثانویه:

بیرون از این مثلث یک شش ضلعی قرار دارد که رنگ های آن ترکیب هر دو رنگ اصلی مجاور هم می باشد. سبز از ترکیب آبی و زرد، نارنجی از ترکیب قرمز و زرد، رنگ بنفش از ترکیب قرمز و آبی ایجاد می شود. 

رنگ نارنجی از خانواده رنگ قرمز است و گرم به شمار می رود، سبز در صورت تمایل به آبی قظعا تاثیر رنگ های سرد را دارد و در مورد بنفش اگر تمایل به آبی داشته باشد یعنی کبود رنگی خاموش و سرد است. اگر تمایل به قرمز داشته باشد یعنی ارغوانی باشد تاثیر رنگ های گرم را دارند. در نهایت دایره بزرگ بیرونی که رنگ های ثالثیه یا خنثی هستند که از ترکیب دو دسته رنگ اولیه و ثانویه ایجاد می گردد.

هر چه از رنگ های اصلی یعنی مرکز دایره دور می شویم شدت خلوص رنگها کاهش می یابد و کنتراست کمتری دارند و در واقع سه رنگ اصلی در این دایره رنگ از بالاترین کنتراس یا تضاد برخوردار است.

ج - رنگهای مکمل: 

رنگ هایی هستند که در کنار هم بهتر دیده می شوند و همدیگر را تقویت می کنند و از ترکیب هر دو رنگ مکمل خاکستری ایجاد می شود. مکمل رنگ آبی نارنجی، مکمل رنگ سبز، قرمز و مکمل رنگ زرد، بنفش است.

برای بهتر بخاطر سپردن این رنگها این فرمول زیر را درنظر بگیرید. ابتدا رنگ های اصلی را در کنار هم یادداشت کنید و حال دست خود را روی یکی از آنها بگذاری به عنوان مثال دست خود را روی رنگ زرد می گذاریم، کدام دو رنگ باقی می ماند، رنگ آبی و قرمز باقی مانده است. حال ترکیب این دو رنگ باقی مانده زیر رنگ زرد بنویسید؛ یعنی رنگ بنفش که ترکیب آبی و قرمز است. با این شیوه ترکیب دوتایی رنگ های مکمل را هرگز فراموش نمی نمایید.

البته میزان ترکیب دو رنگ مکمل یا حتی به کارگیری آنها در کنار هم برای ایجاد خاکستری بی فام و یا ایجاد تضاد مناسب بسته به کمیت هر رنگ نیز دارد چرا که نسبت ترکیب هر دسته از رنگهای مکمل یکسان نمی باشد.

در اینجا بهتر است اعدادی که فیلسوف قرن نوزدهم به رنگها اختصاص داده است، بیان شود.

زرد- نارنجی- قرمز- سبز- ابی- بنفش به ترتیب اعداد 9-4-6-6-8-3 را دارند به عنوان مثال از نظر کمیت نسبت زرد به بنفش 1 به سه است.

در دایره رنگ ایتن هر رنگی که رو به رو مکمل هستند.

د- رنگ های سرد و گرم:

رنگهای سرد خانواده رنگ آبی هستند که باعث ایجاد توهم دور بودن و حتی ایجاد احساس سرما می نماید.

در مورد احساس دوری از اشیا به رنگ سرد باید توضیحی داده شود با این مفهوم که رنگ های سرد و خاکستری باعث ایجاد احساس دوری می شوند که در پرسپکتیو جوی موثر هستند، به عنوان مثال کوههایی که در دوردست هستند تمایل به رنگ آبی و خاکستری دارند.

رنگ های گرم که از خانواده رنگ قرمز هستند باعث حس نزدیکی به سوژه و احساس گرما می شوند و حتی برخلاف رنگ های گرم اشتها آور هستند. این دسته رنگ ها در انسان احساس ایجاد انرژی می کنند.

شناخت روانشناسی و تئوری رنگ شناسی از این جهت بسیار مهم می باشد که تا یک هنرمند این اصول را نشناسد در واقع بخشی از زبان بصری که زبان آثار هنری است را نمی داند بنابرین شناخت این اصول از مقدمات ضروری است.

تمرین و اجرای واریاسونهای رنگی طبق جدول باعث  توانمندی در ایجاد سایه و روشن های مناسب می گردد این تنوع و تغییر درجه تیرگی و روشنایی رنگ با تغییر فشار دست، تکرار و تغییر مداد و رنگ مداد امکان پذیر است.

در ادامه بیشتر بخوانید:

1- تمثیل در کسب و کار    2- تناسبات چشم     3- طراحی اشکال هندسی و غیرهندسی    4- مقیاس    5-  شناخت رنگ 2