مفاهیم خط

بعد از نقطه دومین عنصر بصری و تجسمی خط می باشد که بصورت فراوان و متنوع در طبیعت موجود است که طه معمولا بینندگان از آن غافلند. 

خط از نزدیک شدن تعداد نقاط پدید می آید به طوری که دیگر نقطه ها قابل تشخیص نباشند. در هنر نیز مهمترین عنصر و شکل دهنده موضوعات هنری است و می توان گفت که مهمترین عنصر شکل دهنده موضوعات هنری است. 

تعریف خط از نظر ریاضی عبارت است از حرکت و امتداد نقطه در سطح یا در فضا.

خط از برخورد دو صفحه یا از برخورد دو سطح بوجود می آید. خط یک عنصر تصویری که فقط دارای واقعیت طولی می باشد و فاقد عرض و عمق است. ماانواع خط را آنقدر متنوع می بیینم که در واقع هیچ نمونه ای بدون ارتباط با آن نمی تواند موقعیت خود را به نمایش گذارد. هر شی که لمس می کنیم بهترین نمایش نشان دادن خط است.

به همان اندازه که قوه لامسه انسان سختی و نرمی را تشخیص می دهد، قوه بینایی نیز نسبت به تاثیر روانی خطوط ارزش های هنری ان حساسیت بخرج می دهند. خاصیت روانی و بصری خط بستگی به انواع خط دارد، هر نوع خط نیز بیان تصویری خاص خود را دارد. 

مثلا خطوط افقی معرف تعادل، آرامش، سکون است و در مقابل خطوط مورب دارای جلوه ی ناپایداری بوده با حرکت و هیچان آور است. 

آثاری که با خطوط منحنی بوجود آمده با نرمی و لغزندگی خود، نشانگر نرمی و لطافت است. خطوط مواج، مارپیچ، زاویه دار، کج، دندانه دار نیز هر کدام بیان بصری و حس های گوناگونی را منتقل می کنند.

خط موجودیست فرضی که از جابه جایی نقطه فرضی در اثر کنش بیرونی یا درونی بوجود می آید یا به عبارت دیگر خط از بینهایت نقطه های نزدیک بهم با به هم چسبیده در یک ردیف یا یک سو بوجود می آید. در هر صورت نقطه پس از جابجایی برای اینکه در محل دیگری متوقف شود زمانی را در بر می گیرد بنابرین خط نمودار آن زمان می شود و می توان آنرا اینگونه بیان کرد که خط نمودار زمان، در یک اثر هنری است.

خط تجسمی معنایی نسبی از خط است و آن نشان دادن یک حرکت ممتد و پیوسته بر سطح یا در فضاست. در تعریف تجسمی خط عبارت است از حرکت یا شکل ممتد بصری خواه بدون ضخامت و به صورت مجرد و خواه با داشتن ضخامت و برجستگی مثل مرزهای پیرامون یک سطح، محل برخورد دو سطح یا دو زاویه مختلف، مرز حاصل از تباین دو سطح رنگین یا با تیرگی متفاوت و اثر حرکت مداد، قلم مو یا شی نوک تیز بر یک صفحه.

برای پی بردن به خصوصیات خط باید اشکال مختلف و کیفیات آنرا مورد بررسی قرار داد. بطور کلی خطوط از لحاظ شکل به سه دسته عمده خطوط راست، خطوط شکسته، خطوط مورب تقسیم می شود.

1- خط راست در علم هندسه، کوتاهترین فاصله بین دو نقطه خط راست خواهد بود. بطور کلی خط راست خطی است که در طول مسیر خود تغییر جهت نداده و در مسیر معین با موقعیت های افقی و عمودی و مورب رسم می شود. خط راست به دلیل اینکه مسیر ثابتی دارد می تواند خیلی سریع و منظم ترسیم شود.

2- خط شکسته، پاره خط هایی که به دنبال هم ولی نه در یک جهت قرار گرفته اند و در هر مقطع یا شکستگی زاویه ای ایجاد کرده اند را خطوط شکسته گویند.

3-خط منحنی، خطی است که دارای سمت و سویه های متغییر با کش و قوسهای ثابت یا متفاوت است.

خطوط بیانی و ساختاری

خط یکی از عناصر اصلی بصری در طراحیست که در دست هنرمندان مختلف متناسب با عواطف و احساسات و چگونگی ذهن و اندیشه ی آنها معانی ویژه یافته و بیان می شود. چگونگی احوال هنرمند در زمان خلق یک اثر هنری تاثیر فراوانی در نحوه ی بیان خط دارد. 

اکسپرشن یا بیان حالت به معنی تظاهرات بیرونی شخصیت و رفتارهای فردی انسان است. خطوط بیانگر می توانند بیان کننده ی احساسات آنی هنرمند یا بیان کننده ی ذهنیات او باشند.

خطوط ساختمانی یا کنستراکتیو

خطوط ساختمانی از لحاظ بصری بیان کننده ی انظباطی منطقی و ساختمانی هستند و برخلاف خطوط اکسپرسیو بیشتر منطقی و تابع نظم و قاعده ی ویژه ای هستند که قبلا توسط هنرمند پیش بینی و انتخاب شده است و در حقیقت نوع تفکر و اندیشه ی او در قالب خطهای منظم و حساب شده ارائه می گردد.

خط در کادرهای محدود و مشخص

فضای درونی یک کادر زمانی معنا پیدا می کند که چیزی در درون کادر انرژی بصری آن را فعال کند. این چیز می تواند یک خط یا عنصر دیگری باشد بدین صورت با قرار دادن انواع خطوط در کادرهای مشخص می توان این عنصر بصری را سازماندهی کرد و روابط آن ها را در ترکیبی مناسب برای نمایش موضوعی خاص شکل داد.

ترکیب خط و نقطه

خط کنش جاندار ذاتی است که توسط حرکت خلق می شود. دو عنصر نقطه و خط با ترکیب و آمیختگی شان زبان خاص خود را می سازند که با هیچ کلمه ای حاصل نمی شود. نقطه و خط بر صفحه ممکن است بر صفحه حالت تعادل و یا بی تعادلی را تشکیل دهند. مثلا اگر نقطه در پای خطی عمودی واقع شود در استحکام و ایستایی آن شریک شده و تعادل بسیاری را باعث می شود. برعکس اگر همین نقطه بطرف بالا حرکت کند یک بی تعادلی را القا می کند.

در ادامه بیشتر بخوانید:

1- موقعیت نقطه در صفحه          2- مداد طراحی         3- نقطه          4- سه گانه روانشناختی        5- ترس