عناصر بصری1

هر نقش یا طرح تصویری به هر صورت متشکل از یک سلسله عناصر تصویری اولیه است. منظور عناصری مانند کاغذ، رنگ، فیلم و ... نیست.

عناصر اولیه بصری محدود و معین هستند: نقطه، خط، شکل، جهت، سایه- روشن یا رنگمایه، رنگ، بافت، بعد، مقیاس و حرکت. 

این عناصر ماده خام تمام اخبار بصری هستند و به شکلهای مختلف با هم ترکیب می شوند. انتخاب این عناصر و نوع بکارگیری آنها و طرز تلفیق با یکدیگر است که کلیت کادر را می سازد.

نقطه

همان ساده ترین و تجزیه ناپذیر بودن عنصر در ارتباط بصری است. نقطه مبدا پیدایش فرم می باشد. وجود یک نقطه، مبین مکانی در فضاست. معمول ترین شکلی که می توان برای نقطه قایل شد؛ گرد بودن است. نقطه چهارگوش و مثلثی به ندرت در طبیعت پیدا می شود.

کوچک و بزرگ بودن یک نقطه بسته به اینکه در چه فضایی قرار گرفته ارزیابی می شود. نقطه ممکن است در سطح مطرح شود یا بصورت حجم و سه بعدی در فضا وجود داشته باشد. از نظر ریاضی، نقطه عنصری است که هیچ گونه بعدی ندارد و فضایی را اشغال نمی کند و از محل تلاقی دو خط نقطه تشکیل می شود.

نقطه همچنین کوچکترین نمود بصری یک عنصر تصویری است( یک نقطه در الفبا، یک برگ در فضا، یک گوی در آسمان، یک لکه روی دیوار، یک گل سرخ در فاصله کافی، یک ردپا بر روی برف، یک چراغ روشن در شهر).

نقطه هر کجا که باشد خواه به صورت طبیعی و یا مصنوع دست انسان چشم را شدیدا به خود جلب می کند. در نتیجه، نقطه به منزله ی یک عنصر تصویری قوی می تواند برای نشان دادن مفهوم" تاکید" مورد استفاده قرار بگیرد.

با تکرار نقطه، در ترکیب های متنوع و متعدد می توان مفهوم " ریتم" را شناخت. با تجمع و تفرق نقطه ها در یک ترکیب جدید مفهوم " انبساط و انقباض" را می توان نمایش داد. 

نقطه مدور انرژی تصویری متراکمی را در درون خود زندانی کرده، برعکس نقطه ای که به شکل مربع یا مثلث است انرژی تصویری را در جهت یا جهات اضلاع خود هدایت می کنند.

خط

دومین عنصر بصری که از نردیک شدن تعداد نقاط پدید می آید، به طوری که دیگر نقطه ها قابل تشخیص نباشند. می توان گفت خط نقطه ی در حال حرکت است یعنی نقطه ایست که در اثر نیرویی که از یک جهت بر آن وارد آمده، حالت ایستایی خود را از دست داده و به صورت یک عنصر تصویری فعال درآمده، از نظر ریاضی، خط محل تلاقی دو صفحه یا از برخورد دو سطح بر هم پدید می آید.

برخلاف نقطه که عنصری متمرکز و ثابت است. خط دارای انرژی فعال و متحرک است. خطوط در یک تصویر ممکن است به صورت شکسته، منحنی، صاف، دندانه دار، مواج، پهن، و ضخیم و ... باشد که هر کدام معنا و مفهوم خاصی را القا می کند.

قوه بینایی انسان نسبت به تاثیر روانی خط و ارزش های هنری آن در یک قالب، حساسیت به خرج می دهد.

انواع خط ها شامل

1- خطوط افقی: معرف تعادل، آرامش، سکون است. بیشتر القای حالت غیرفعال، بی حرکت و خوابیده را دارند.

2- خطوط عمودی: نشانگر ایستایی، نیرومندی و استحکام دارای تعادل و توازن است.

3- خطوط مورب: بیشتر در یک قاب، ناپایداری را القا می کند، نامتعادل و متحرک است.

4- خطوط منحنی: این خطوط بیشتر نرمش و ملایمت را در یک کادر ایجاد می کند و دارای حرکتی روان و لغزنده است.

5- خطوط شکسته و زاویه دار: این نوع خطوط در یک کادر معرف حالتی خشن، برنده و سخت هستند. 

سطح

سومین عنصر بصری است که دارای طول و عرض است و اشکال هندسی را شامل می شود .

در میان شکل های هندسی سه شکل مثلث، مربع و دایره شکل های هندسی اصلی هستند و سایر شکل های هندسی به نحوی مشتق از همان سه شکل و یا ترکیبی از آنها هستند، هر کدام از این سطوح که در وضعیت و شرایط مختلفی قرار می گیرند. بیان تصویری تازه ای را به خود می گیرند. به هر کدام از این اشکال حالت و خصوصیاتی نسبت داده شده که یا به علت شکل ذاتی آن ها بوده و یا به علت واکنش دستگاه روانی انسانها و یا به دلیل تعابیر خاص فرهنگی و غیره.

مثلث: مثلثی که قاعده اش پایین باشد، دارای استحکام و شکلی پایدار است و برعکس، هرگاه بر یکی از رئوس خود بایستد، حالت ناپایدار و تزلزل به خود می گیرد، مثلث فعالیت، جدال، انقباض را تداعی می کند.

مربع: به این دلیل که از جهت یک ضلع روی زمین قرار می گیرد، مستحکم و ایستاست و به مربع حالتی بی حرکت، صداقت و صراحت نسبت داده می شود.

دایره: بی انتهایی، گرما، محفوظ بودن را دارد. به دلیل سستی در شکل احساس حرکت و رفتن را القا می کند.

حجم

حجم یک عنصر تصویری است که دارای سه بعد طول، عرض، ارتفاع می باشد. حجم سطحی است که در فضا حرکت نموده و از جهت سطح خود در عمق گسترش یافته است. یک حجم ممکن است دارای نظم هندسی باشد یا از فرم نامنظم تشکیل شده باشد. حجم ها از توسعه و بسط سطوح اصلی مثلث، مربع و دایره تشکیل شده اند؛ مانند مکعب، مخروط و کره.  حجم های نامنظم نیز مانند صخره، قطعه سنگ و ... .

شکل وابسته به سطح است و فرم وابسته به حجم است.

حجم تو دارای واقعیت بیرونی است و حجم توخالی دارای واقعیت درونی و بیرونی است.

بافت، فضا،حرکت، کادر، مقیاس، تعادل، فشار، نسبت طلایی از دیگر عناصر تصویری هستند که در عناصر بصری 2 می توانید آن را مطالعه کنید.

1- حجم نمایی   2- خط     3-پیشگامان اکسپرسیونیسم       4- سبک هیجان نمایی     5-  مبانی هنرهای تجسمی