حجم نمایی

در نقاشی و طراحی حجم با ترفند برجسته نمایی به وسیله ی سایه - روشن و رنگ و یا با تغییر شکل و اندازه ی اشکال اثر عمق نمایی خطی القا می شود.

بخشی از هنرنمایی نقاشان در طول تاریخ هنر برای واقع نمایی اجسام، شبیه سازی اشکال طبیعت به صورت سه بعدی بر سطح دو بعدی بوم نقاشی بوده است. در حالی که امروز بخش هایی از کار نقاشان به خصوص در نقاشی دیواری ممکن است به صورت سه بعدی اجرا شود. 

ثبت سه بعدی اشیا در طبیعت و در عکاسی به واسطه ی وجود نور و سایه- روشن صورت می گیرد. در حالی که با نوعی نورپردازی خاص می توان برجستگی و فرورفتگی اجسام را از میان برد و آن ها را به صورت دو بعدی و مسطح نمایش داد و یا در نمایش فرورفتگی و برجستگی آن ها اغراق نمود.

حجم در مجسمه سازی

حجم، عنصر اصلی کار مجسمه سازان است. ارزش و اهمیت حجم به تمام و کمال در مجسمه سازی و کار با حجم ظاهر می شود. به ویژه با توجه به قابلیت های مختلف مواد در شکل پذیری، رنگ، بافت و جنسیت، ارزش های بصری حجم ها در حجم سازی مطرح می شود.

نمایش حجم در فضا و روابط متقابل آن با فضای پیرامونش اصل مهم برجسته سازی است. این روابط در نقش برجسته سازی که از یک سو با نقاشی و از سوی دیگر با معماری در ارتباط است اهمیتی به سزا دارد. نقش برجسته که از یک سمت بسته و محدود است به حجمی گفنه می شود که در آن اشیا و پیکره ها به صورتی کم و بیش برآمده از سطح به نمایش در آمده باشند. نقش برجسته گاهی حالتی تزیینی برای سطوح معماری دارد و معماری نیز متقابلا همین حالت را برای نقش برجسته به عهده دارد. در مجموع نقش برجسته حالتی بینابینی میان نقاشی و مجسمه سازی دارد.

گاهی هنرمندان نقش برجسته ساز از نقاشی الهام گرفته اند و گاهی هنرمندان نقاش از نقش برجسته ها تاثیر پذیرفته اند. گاهی رویدادهای تاریخی به وسیله ی نقش برجسته جاودانه شده اند و گاهی در نقش برچسته ها افسانه ها و داستان های نمادین و اساطیری بازنمایی شده اند. 

در هنر ایران معمولا نقش برجسته سازی برای موضوعات تاریخی و افسانه ای رواج داشته است و بسیاری از بناهای مهم به وسیله نقش برجسته تزیین شده اند، مثل نقش برجسته تخت جمشید و طاق بستان .

نور و حجم 

نقش نور در بازنمایی حجم و خصوصیات آن نیز شایسته است و به طور دقیق تر این نور است که امکان رویت اجسام را در فضا برای ما بوجود می آورد. از این جهت معمولا هنرمندان به وسیله ی روابط پیچیده ای که حجم یا فضا دارد نقش نور را در آثار خود مورد مطالعه و ارزیابی قرار می دهند. به ویژه این که بسیاری از مجسمه ها و نقاش برجسته ها بدون رنگ پردازی ساخته می شوند و به همین نسبت توجه به میزان تیرگی و روشنی ، برجستگی ها و فرورفتگی و ایجاد سایه هایی که در اثر تابش نور به روی آن ها شکل می گیرد قابل اهمیت است. 

این موضوع به خصوص در مجسمه ها و یا نقش برجسته هایی که در فضای آزاد و در معرض نور خورشید قرار دارند، به دلیل وجود سایه های واقعی که بر اثر گردش آفتاب به روی سطوح مجاور یا بر زمینه می افتد دارای اهمیت است.

از دیگر خصوصیات نقش برجسته ها به کار گرفتن پرسپکتیو در آن هاست. در مجسمه هایی که ارتفاع زیاد دارند، پرسپکتیو برخی از تناسبات به صورت معکوس اجرا می شود. 

حکاکی های روی برخی از ظروف نیز می توانند به عنوان نقش برجسته که در مقیاس کوچک کار شده اند به شمار آیند. این نقش ها معمولا متناسب با شکل ظروف و کاربرد آن ها ساخته می شوند.

در ادامه بیشتر بخوانید:

1- خط  2-سبک هیجان نمایی    3-پیشگامان اکسپرسیونیسم    4- مبانی هنرهای تجسمی   5-سبک رئالیسم